Podział majątku po rozwodzie - co trzeba wiedzieć i jak się przygotować do podziału?

Podsumowanie artykułu:

• Wspólność majątkowa powstaje między małżonkami z mocy ustawy z chwilą zawarcia związku małżeńskiego, chyba że zostanie wyłączona przez umowę majątkową.
• W skład majątku wspólnego wchodzą przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólnoty majątkowej.
• Majątek osobisty małżonków obejmuje przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności oraz te, które są wynikiem dziedziczenia, zapisu, darowizny, oraz inne określone w ustawie.
• Podział majątku wspólnego małżonków może być żądany dopiero po ustaniu wspólności, np. w wyniku rozwodu, separacji, ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości.
• Uniknięcie podziału majątku po rozwodzie można osiągnąć przez zawarcie majątkowej umowy małżeńskiej (intercyza) przed ślubem.
• Opłata sądowa za sprawę o podział majątku wynosi 1000 zł, a w przypadku zgodnego wniosku – 300 zł.
• Czas trwania sprawy o podział majątku zależy od jej skomplikowania, mnogości składników majątku i chęci porozumienia stron.
• Zasada równego podziału majątku może być zmieniona, jeżeli jeden z małżonków wykaże ważne powody, dla których powinien otrzymać większy udział w majątku wspólnym.
• Sąd może orzekać o sposobie korzystania z wspólnego mieszkania przez rozwiedzionych małżonków i w wyjątkowych sytuacjach nakazać eksmisję jednego z nich.

Spis treści

1. Co to jest wspólność majątkowa?
2. Co wchodzi w skład majątku wspólnego?
3. Co to jest majątek osobisty małżonków?
4. Kiedy można żądać podziału majątku wspólnego małżonków?
5. Jak uniknąć podziału majątku po rozwodzie?
6. Kto płaci za sprawę o podział majątku?
7. Sprawa o podział majątku, ile trwa postępowanie sądowe?
8. Sprawa o podział majątku, czy majątek zostanie podzielony równo?
9. Co ze wspólnym mieszkaniem w trakcie sprawy o podział majątku wspólnego?

Co to jest wspólność majątkowa?

Ustawowa wspólność majątkowa jest jednym z ustrojów majątkowych pomiędzy małżonkami. Co do zasady powstaje między małżonkami z mocy ustawy z chwilą zawarcia związku małżeńskiego, chyba że przed ślubem zdecydują się oni na podpisanie małżeńskiej umowy majątkowej wyłączającej taką wspólność.

W małżeństwie posiadającym ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej wskazać należy 3 masy majątkowe: majątek wspólny, oraz majątki osobiste obojga małżonków.

Co wchodzi w skład majątku wspólnego?

W skład majątku wspólnego wchodzą przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólnoty majątkowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich.

Do majątku wspólnego należą w szczególności:

• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
• dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie prowadzonym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych

Co to jest majątek osobisty małżonków?

Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

• przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
• przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
• prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
• przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
• prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
• przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
• wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
• przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
• prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
• przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Kiedy można żądać podziału majątku wspólnego małżonków?

W trakcie trwania wspólności majątkowej między małżonkami, majątki te tworzą jedną całość gospodarczą. W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego.

Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.

Podzielić je można dopiero po ustaniu wspólności, czyli w wyniku orzeczenia rozwodu lub separacji, ubezwłasnowolnienia męża lub żony lub ogłoszenia upadłości przez męża lub żonę. Wtedy też można żądać podziału majątku wspólnego.

Jak uniknąć podziału majątku po rozwodzie?

Uniknąć podziału majątku po rozwodzie można poprzez spisanie majątkowej umowy małżeńskiej, potocznie zwanej intercyzą. Możliwość taką przewiduje art. 47 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego. Zgodnie z jego treścią małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową małżeńską rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa).

Szczególnie korzystna w kontekście prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej jest umowa ustanawiająca rozdzielność majątkową. Zgodnie z taką umową małżonkowie samodzielnie dysponują swoimi majątkami odrębnymi, nigdy nie powstaje majątek wspólny. Co istotne, umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa.

Zawarcie przedślubnej umowy wymaga zatem udania się do notariusza. Umowa taka nie wpływa na dziedziczenie, jako typowa umowa cywilna jest wpływa ona wyłącznie na relacje pomiędzy żywymi. Należy także pamiętać, że intercyza nie wpływa na odpowiedzialność małżonka za długi powstałe przed jej podpisaniem oraz w przypadku niepoinformowania wierzycieli o istnieniu rozdzielności majątkowej między małżonkami.

Kto płaci za sprawę o podział majątku?

Składając do Sądu wniosek o podział majątku należy dołączyć do wniosku dowód uiszczenia opłaty sądowej od tego wniosku. Opłata ta wynosi 1000 zł, a w przypadku zgodnego wniosku o podział majątku – 300 zł. Za zgodny wniosek uznaje się taki, w którym strony sporządziły plan spłaty, tj. osiągnęły porozumienie co do podziału majątku, składu majątku wspólnego oraz konkretnego sposobu podziału.

Koszty sądowe nie zamykają się jednak wyłącznie w opłacie od wniosku. Należy liczyć się z możliwością powołania w sprawie o podział majątku biegłego, zwłaszcza w sytuacji gdy w skład majątku wspólnego wchodzi nieruchomość, co wygeneruje dodatkowe koszty.

Z uwagi na kosztowny charakter spraw o podział majątku należy zatem rozważyć złożenie wniosku o zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych.

Sprawa o podział majątku, ile trwa postępowanie sądowe?

Długość sprawy zależy od stopnia jej skomplikowania, mnogości składników majątku i chęci porozumienia stron. W braku sporu co do składników majątku i ich wartości sprawa taka może zakończyć się nawet na jednym lub dwóch posiedzeniach sądu. Z kolei w przypadku głębokiego sporu i konieczności przeprowadzenia postępowania dowodowego postępowanie może trwać w ekstremalnych przypadkach nawet do kilku lat.

Sprawa o podział majątku, czy majątek zostanie podzielony równo?

Co do zasady majątek małżonków dzielony jest równo. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku.

Poprzez ważne powody należy uznać przyczyny które miały bezpośrednie znaczenie do nieprzyczyniania się przez jednego z małżonków do powstawania majątku w rozmiarze odpowiadającym możliwościom zarobkowym tego małżonka. Z żądaniem takim wystąpić mogą również spadkobiercy zmarłego małżonka, jeżeli spadkodawca przed śmiercią wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub o orzeczenie separacji.

W kontekście orzecznictwa wskazać należy przykładowo: długotrwałą faktyczną separacja małżonków, fakt trwonienia majątku przez jednego z małżonków, alkoholizm, narkomania, hazard, dokonywanie zbyt ryzykownych operacji finansowych. W sytuacjach wyjątkowych małżonek może być nawet całkowicie pozbawiony swojego udziału w majątku wspólnym.

Co ze wspólnym mieszkaniem w trakcie sprawy o podział majątku wspólnego?

Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka.

Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.

Żądanie takie może zgłosić małżonek, w sytuacji gdy drugi małżonek rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia korzystanie ze wspólnego mieszkania.