Spis treści
- Wstęp
- Przestępstwa a wykroczenia – podobieństwa i różnice
- Kiedy ponosi się odpowiedzialność karną?
- Nie należy zapominać o prawie do obrony
Wstęp
Nie ma wątpliwości, że odpowiedzialność karna jest najsurowszą spośród rodzajów odpowiedzialności prawnej, jaka może dotknąć każdego z nas. Obok niej można by wymienić chociażby odpowiedzialność cywilnoprawną, administracyjną czy dyscyplinarną. Jednak sankcje wymierzane w tych trybach z pewnością nie są tak dotkliwe, jak np. pozbawienie wolności w wyniku umieszczenia skazanego w zakładzie karnym. Co więc należy wiedzieć o odpowiedzialności karnej?
Przestępstwa a wykroczenia – podobieństwa i różnice
Odpowiedzialność karna w polskim systemie prawa może zostać poniesiona z powodu popełnienia dwóch podstawowych typów czynów zabronionych: przestępstw i wykroczeń. Oczywiście przestępstwa oraz wykroczenia można podzielić na dalsze kategorie. Chociażby na przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego oraz przestępstwa prywatnoskargowe czy też ze względu na rodzaj chronionego dobra, jak np. wykroczenie skarbowe bądź przestępstwo skarbowe.
Jednak kiedy analizujemy temat „przestępstwa a wykroczenia” wśród najważniejszych różnic pomiędzy nimi należy wskazać: wagę czynu oraz dolegliwość grożącej za niego sankcji. W grupie przestępstw znajdują się najpoważniejsze przekroczenia prawa: zabójstwo, ciężki uszczerbek na zdrowiu, handel ludźmi, uporczywe nękanie, zgwałcenie. Natomiast wykroczenia dotyczą drobniejszych kwestii – choć często same czyny określane mianem wykroczeń mają znamiona przestępstw. Popularne wykroczenia to m.in. naruszenie przepisów porządkowych, zaśmiecanie miejsc publicznych czy wykroczenia drogowe, np. przekroczenie dozwolonej prędkości.
Trzeba pamiętać, że – w zależności od okoliczności – dany czyn może zostać uznany za przestępstwo bądź za wykroczenie. Dobrym przykładem takiego stanu rzeczy jest chociażby kradzież. Kiedy kradzież jest przestępstwem a kiedy wykroczeniem? Wszystko zależy od tego, jaka jest wartość skradzionej rzeczy. Jeżeli jest ona mniejsza niż 500 złotych będzie stanowić wykroczenie; jeżeli zaś wyższa – przestępstwo. W każdym razie za wykroczenie sprawcy grozi co najwyżej areszt nie dłuższy niż 30 dni, chociaż najczęściej wymierza się za nie grzywnę. Natomiast w przypadku popełnienia przestępstwa może zostać orzeczone nawet dożywotnie pozbawienie wolności.
Kiedy ponosi się odpowiedzialność karną?
Kodeks karny oraz Kodeks wykroczeń to podstawowe ustawy, w których określono, jakie czyny stanowią przestępstwa i wykroczenia. Jednocześnie należy pamiętać, że w każdym z tych Kodeksów – nawiasem mówiąc w podobny sposób – ustawodawca określił na jakich zasadach ponosi się odpowiedzialność karną i wykroczeniową. Okazuje się, że samo popełnienie czynu zabronionego nie oznacza jeszcze kary, a tym bardziej wymierzenia jej w określonym rozmiarze, liczonym np. wysokością grzywny czy długością lat pozbawienia wolności.
Zanim sąd udziela odpowiedzi na pytanie jaka powinna być kara, zawsze bada czy sprawca w ogóle może ponieść odpowiedzialność karną. Niejednokrotnie okazało się, że co prawda popełnił on czyn zabroniony, jednak był np. niepoczytalny lub działał w stanie wyższej konieczności. W każdym razie od wykrycia sprawcy do jego ukarania zawsze jest długa droga. Wyjątkiem od tej reguły są właściwie jedynie najpowszechniejsze wykroczenia, przykładowo drogowe, kiedy sprawca decyduje się przyjąć mandat. W innych okolicznościach trzeba przeprowadzić postępowanie, w ramach którego sprawcy przysługuje możliwość obrony.
Nie należy zapominać o prawie do obrony
Jedną z podstawowych zasad – zarówno Kodeksu postępowania karnego, jak i Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia – jest konieczność zagwarantowania oskarżonemu o popełnienie przestępstwa lub obwinionemu o wykroczenie, prawa do obrony. Z tego względu zawsze oskarżony/obwiniony może przywoływać wszelkie okoliczności na swoją korzyść; powoływać świadków i wnioskować o przeprowadzenie innych dowodów, a także skorzystać ze wsparcia adwokata. Ostatnie tych rozwiązań jest dobrym posunięciem właściwie w każdej sprawie – także wówczas, gdy postępowanie nie dotyczy najpoważniejszych przestępstw, ale czynów zdecydowanie mniejszego kalibru.
Adwokat – dzięki swojej wiedzy i doświadczeniu – jest w stanie w pełni profesjonalnie poprowadzić obronę, podejmując najbardziej adekwatne kroki, zmierzające do uzyskania optymalnego rozstrzygnięcia dla swojego klienta. Owszem, uniewinnienie nie zawsze jest możliwe. Jednak w większości spraw właściwa obrona prowadzi do znacznego zmniejszenia wymiaru kary, co już samo w sobie jest dużym sukcesem. Stąd skorzystanie z pomocy adwokata jest dobrym sposobem na zminimalizowanie negatywnych skutków popełnienia czynu zabronionego.